به گزارش پايگاه خبري تحليلي پيرغار به نقل از خبرنگار مهر، در حالي اين روزها ششمين دوره هفته مبارزه با اعتياد و آسيب‌هاي اجتماعي در سطح مدارس کشور در حال برگزاري است که مدارس تعطيل هستند. اگر تا پيش از اين در چنين روزهايي بزرگترين نقد به آموزش و پرورش کمبود مشاوران در سطح مدارس خصوصاً در مدارس دوره ابتدايي بود و اينکه بيشتر تمرکز مشاوران به بحث کمک به هدايت تحصيلي يا کمک به انتخاب رشته در کنکور معطوف مي‌شود، حال در اين روزها بيشترين جاي سوال براي خانواده‌ها نحوه ارتباط گيري با مشاوران براي در ميان گذاشتن مشکلات دانش آموزان است؛ نحوه تعامل مشخصي براي ارتباط ميان دانش آموزان و مشاوران تعريف نشده است و گرچه اوليا از طريق مدارسي که پيش از اين مشاور داشتند مي‌توانند با اين افراد در تماس باشند اما از آنجايي که پيش از اين مشاوران در مدارسي که اين نيروها را در اختيار داشتند، جلوي ديد بودند، مراجعه به آنها فراوان‌تر بود و از سوي ديگر مشاوران نيز در جريان رفتار دانش آموزان و مشاهده آسيب‌هاي احتمالي بودند. حالا دنياي مجازي خود به يکي از بزرگترين راهکارهاي آموزش و يادگيري در دوران کرونا و يکي از آسيب‌هاي دانش آموزي تبديل شده است که براي عبور از اين بحران نياز به بازتعريف نقش کاربردي مشاوران در تعامل با اوليا و دانش آموزان و کادر مدرسه احساس مي‌شود.

فرزاد سالک نيا مشاور با سابقه مدارس و کارشناس حوزه مشاوره تحصيلي و خانواده در گفتگو با خبرنگار مهر در خصوص آسيب‌هاي اجتماعي که اين روزها دانش آموزان را تحت تأثير قرار مي‌دهد، گفت: در حال حاضر عملاً براي مشاوران مدرسه هيچ ابزاري جهت رصد وضعيت دانش آموزان وجود ندارد. کار ما بيشتر مشاهده‌اي است و در مدارس وقتي که مستقر هستيم خانواده و يا دانش آموز به ما مراجعه مي‌کنند. تا زماني که کسي به مشاور مراجعه نکند مشکلات پنهان مي‌ماند. حال که هم خانواده و هم دانش آموز دور از دسترس هستند عملاً مشکلات پنهان است. اگر من مشاور هم بخواهم اقدامي کنم و جلو بروم، مادامي که فرد نخواهد مشکلاتش را در ميان بگذارد، راه به جايي نمي بريم.

افراد بايد خودشان براي مشاوره مراجعه کنند در غير اين صورت مقاومت ايجاد مي‌شود

وي افزود: در حال حاضر از طريق شبکه شاد يا اپليکيشن‌هايي که مدارس براي آموزش مجازي در اختيار دارند، يک سري پيام‌ها در حوزه سلامت روان ارسال مي‌شوند. مسائل اجتماعي، آسيب‌هاي فضاي مجازي و … اما بايد واقعيت را بپذيريم در شرايطي که مي‌دانيم دانش آموزان براي کلاس‌هاي آنلاين حاضري مي‌زنند و دنبال کار خود مي‌روند و وقتي معلم افراد را صدا مي‌زند شايد ۵ نفر پاي سيستم باشند و جواب او را بدهند، اين که من مشاور فکر کنم دانش آموزان مي‌نشينند و پيام‌هاي مرا مي‌خوانند و من مي‌توانم آنها را تغيير دهم خوش خيالي است.

به گفته اين مشاور چون اصل مشاوره بر اين اساس است که مراجع خودش مراجعه کند و مشکل را بگويد و در غير اين صورت مقاومت ايجاد مي‌شود و حاصلي ندارد اين روزها بسيار بيشتر از گذشته مشکلات حوزه دانش آموزي و آسيب‌هاي اجتماعي پنهان است.

وي در پاسخ به اين پرسش که آيا در اين شرايط صلاح نيست که هر از چندگاهي کلاس‌هاي مشخصي براي تعامل مشاوران و دانش آموزان گذاشته شود، تصريح کرد: بعيد به نظر مي‌رسد که گذاشتن کلاس اجباري فايده‌اي داشته باشد. براي چنين کاري بايد پيش از اين پايه‌هاي خوبي براي اين تعامل ريخته مي‌شد تا شايد امروز مي‌توانستيم مشاوره‌هاي گروهي داشته باشيم. اما در حال حاضر اين فرهنگ و پيش نيازهايش وجود ندارد. اينکه دانش آموزي در فضاي آنلاين که همشاگردي‌هاي ديگر هم حضور دارد بيايد و مشکلاتش را بگويد دور از ذهن است و بيشتر به سمت انکار مي‌روند.

آسيب‌هاي حوزه دانش آموزي پنهان شده اند

سالک نيا در پاسخ به اين پرسش که در چنين شرايط راهکار چيست؟ بيان کرد: واقعيت اين است که تدبير کردن براي اين شرايط بسيار سخت است. ما پيش از اين هم در حوزه آسيب‌هاي اجتماعي و مشاوره، مشکلاتي داشتيم و الان دو صد چندان شده است. براي فرهنگ سازي در چنين امري هم يک ساله و دوساله نمي‌شود برنامه ريزي کرد. اين که افراد به راحتي بپذيرند مشکلي دارند و بعد براي مطرح کردن آن مشکل پيش قدم شوند در ميان بزرگسالان نيز سخت است چه برسد به بچه‌ها و نوجوانان. البته در حال حاضر مشاوران مدارس در دسترس خانواده‌ها هستند. خيلي از والدين از ابتداي شيوع بيماري کرونا تماس گرفتند و مشکلات فرزندشان را مطرح کردند. حتي وقتي داده شده و به مدرسه آمده اند و جلسات مشاوره برگزار شده است. عمده مسائل خانواده‌ها هم تغيير خلق و خوي بچه‌ها، مشکلات دوران بلوغ، درس نخواندن در فضاي مجازي و اين مسائل است. اما تعداد اين مراجعه‌ها بسيار کم است و شايد نيم درصد از جمعيت مدرسه را شامل شود. در حالي که وقتي مدارس باز بود چون ما مشاوران جلوي چشم خانواده‌ها و بچه‌ها بوديم، مراجعه بسيار بيشتر بود. همان طور که گفتم آسيب‌هاي اين حوزه پنهان شده اند.

وي ادامه داد: موضوع اين است که بايد يک رابطه عاطفي نيز ايجاد شود تا بچه‌ها ترغيب شوند مشکلاتشان را با مشاور در ميان بگذارند. وقتي مشاور ديده نمي‌شود انگار وجود ندارد.

بزرگترين موضوع اين است که در حال حاضر دسترسي به دنياي مجازي زياد شده است و ديگر خانواده‌ها تسلطي که در گذشته براي کنترل اين فضا داشتند، ندارند. وقتي مدارس باز بود خانواده‌ها تا جايي که مي‌توانستند بچه‌ها را از فضاي مجازي چه فضاي اينترنت و چه بازي‌ها دور مي‌کردند الان فيلترشکن‌ها در دسترس است و به راحتي بچه‌ها کنجکاوي‌هاي دوران بلوغ خود را جستجو مي‌کنند

اين مشاور در خصوص اينکه عمده مشکلات اين روزهاي دانش آموزان و خانواده‌ها را در چه مي‌دانيد؟ گفت: بزرگترين موضوع اين است که در حال حاضر دسترسي به دنياي مجازي زياد شده است و ديگر خانواده‌ها تسلطي که در گذشته براي کنترل اين فضا داشتند، ندارند. وقتي مدارس باز بود خانواده‌ها تا جايي که مي‌توانستند بچه‌ها را از فضاي مجازي چه فضاي اينترنت و چه بازي‌ها دور مي‌کردند الان فيلترشکن‌ها در دسترس است و به راحتي بچه‌ها کنجکاوي‌هاي دوران بلوغ خود را جستجو مي‌کنند و با دوستان خود چت مي‌کنند، فيلم و عکس رد و بدل مي‌کنند. بازي‌هاي کامپيوتري آنلاين وقت زيادي از آنها مي‌گيرد و همه اينها به روح شخصيت و ديدگاهشان لطمه مي‌زند و سستي و کرختي به همراه مي‌آورد و اگر خانواده‌اي بخواهد اين ابزار را از دانش آموز بگيرد جوابشان اين است که بايد آنلاين باشند و سر کلاس باشند. والدين هم نمي‌توانند تمام زمان کلاس بالاي سر بچه‌ها بايستند. متأسفانه شمار زيادي از والدين بلد نيستند پس از زمان کلاس جستجو کنند و ببينند فرزندنشان در چه فضاهايي حضور داشتند. از سوي ديگر وقتي بچه‌ها دچار مشکل مي‌شوند والدين نحوه برخورد با مشکلات را نيز بلد نيستند.

وي تأکيد کرد: راه حل ما اين بود که پيش از ورود بچه‌ها به فضاي مجازي با ايجاد يک فرهنگ سپر دفاعي را براي آنها نصب مي‌کرديم اما کرونا مثل يک جنگ اتفاق افتاد و ناگهان بچه‌ها از مدرسه وارد فضاي مجازي شدند و همين مسئله قطعاً تلفاتي به همراه دارد. اين را اضافه کنم که به گمان من محال است بعد از پايان کرونا ديگر کلاس‌هاي صد درصد حضوري داشته باشيم. رويه آموزش و پرورش و دانشگاه قطعاً به سمت کلاس‌هاي آنلاين و حضوري مي‌رود و همين الان نيز براي اين که فرهنگ درست استفاده از فضاي مجازي را به بچه‌هايمان ياد بدهيم اين شده است.

خانواده‌ها بايد زبان صحبت با فرزندانشان را ياد بگيرند

وي در پاسخ به پرسش ديگري در خصوص اينکه اين روزها بيشتر چه آسيب‌هايي به گوشتان مي‌خورد و به خانواده‌ها چه توصيه‌اي داريد؟ اظهار داشت: توصيه ام به خانواده‌ها اين است که ياد بگيرند با چه زبان و بياني با فرزندانشان صحبت کنند که مقابله صورت نگيرد و لجبازي تشديد نشود و اينکه بايد والدين آموزش ببينند که چگونه خطرها را رصد کنند و چگونه به فرزندانشان ياد بدهند که دنياي مجازي اگرچه جذاب است، آسيب رسان هم هست. متأسفانه اين روزها آنچه مي‌شنويم اين است که مدل‌هاي آسيب‌هاي اجتماعي در بين بچه‌ها تغيير کرده است. مثلاً در حوزه اعتياد ما شاهد يک تغيير هستيم.

وي در خصوص اينکه کدام گروه سني از دانش آموزان را پرخطرترين گروه دانش آموزي در حوزه آسيب مي‌دانيد؟ گفت: قطعاً دوره متوسطه اول يکي از پرچالش ترين دوره هاست. در دوره دبستان بچه‌ها تقريباً تحت کنترل خانواده هستند و حتي مادر و بچه با هم تکاليف را انجام مي‌دهند. در دوره متوسطه دوم نيز بچه‌ها بزرگ‌تر شده اند و اگر تثبيتي هم صورت گرفته باشد اتفاق افتاده و به نظر من همه اتفاقات در سه ساله متوسطه اول رخ مي‌دهد. حالا از افسردگي تنش‌ها بگيريد تا شکل گيري پايه‌هاي اعتياد. به گمانم بايد يک مجمعي از روان شناس و جامعه شناس با متخصصان علوم انساني شکل بگيرد تا به جامعه بگويند چطور با دنياي جديدي که با آن روبرو شده ايم، سر کنند.

سالک نيا تصريح کرد: نکته اين است که آموزش و پرورش وقتي فکر مي‌کند با درسي تازه به اسم تفکر و يا ثبت زندگي بايد تحولي در آموزش و تربيت ايجاد کند، پس لازم است که امروز هم به سمت تعريف‌هاي جديد برود و به فکر تدوين بسته‌هاي آموزشي و تربيتي مناسب امروز باشد. حتي به کشورهاي موفق نگاه کنيم و گرته برداري کنيم. هميشه لازم نيست مولد باشيم. گاهي مي‌شود مونتاژ کار خوبي باشيم. ما مي‌توانيم جلوي خيلي از اشتباهات را با خرد جمعي بگيريم اما براي اين کار همت جمعي نياز است.